Omówienie artykułu pt „Związek między korzystaniem z urządzeń cyfrowych a krótkowzrocznością: przegląd systematyczny i metaanaliza” [1] opublikowanym w Lancet Digital Health w 2021 roku.

Materiał opracowany w ramach projektu pt.: Kampania edukacyjna “Miopia – rozwój wiedzy na temat krótkowzroczności”, współfinansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki 

Częstość występowania krótkowzroczności wzrasta na całym świecie, przy czym oczekuje się, że połowa światowej populacji będzie miała krótkowzroczność do 2050 [2]. Trendowi temu towarzyszy obniżenie wieku zachorowania [3], przyspieszenie tempa progresji i wzrost nasilenia krótkowzroczność [3,4], co zwiastuje wzrost globalnego obciążenia wysoką krótkowzrocznością i jej powikłaniami, takimi jak nieodwracalna ślepota, w nadchodzących dziesięcioleciach. [5,6]

Epidemia krótkowzroczności jest prawdopodobnie spowodowana narażeniem na środowiskowe czynniki ryzyka obecne w coraz bardziej zurbanizowanych i rozwiniętych społeczeństwach, przy czym dwa główne czynniki ryzyka są szczególnie niepokojące: niewystarczający czas spędzany na świeżym powietrzu i więcej czasu spędzanego na aktywności wzrokowe z bliska w dzieciństwie [7-9]

Powszechne w ostatniej dekadzie stosowanie urządzeń cyfrowych (tj. smartfonów i tabletów) stanowi nową formę pracy z bliska, a dzieci często korzystają z tych urządzeń przez dłuższy i nieprzerwany okres (około 8 godzin dziennie) niż w przypadku tradycyjnych książek. [10-12] Pojawiają się dowody opisujące różne niekorzystne konsekwencje nadmiernego korzystania z tych urządzeń cyfrowych [13-17] i chociaż częstsze występowanie krótkowzroczności poprzedziło pojawienie się tych urządzeń, sugeruje się, że mogą one potęgować epidemię krótkowzroczności. [18] Jednak związek ten nie został dotychczas szczegółowo zbadany. Badania populacyjne zaczęły ujawniać związek między czasem spędzonym przed ekranem a krótkowzrocznością, przy czym częstsze występowanie krótkowzroczności [19-20], zwiększony ekwiwalent sferyczny krótkowzroczności [21] i większa długość gałki ocznej [22] wiąże się z dłuższym czasem przed ekranem. Jednak inne badania nie potwierdziły tego związku [23-24].

Projekt i metodologia badania

W tym przeglądzie systematycznym i metaanalizie autorzy przeszukali MEDLINE i Embase pod kątem podstawowych artykułów naukowych dotyczących narażenia na działanie urządzeń elektronicznych (tj. smartfonów i tabletów) oraz krótkowzroczności u dzieci i młodych dorosłych (w wieku od 3 miesięcy do 33 lat) od początku bazy danych do połowy roku 2020. Włączyli badania, w których badano związane z krótkowzrocznością wyniki krótkowzroczności powszechnej lub incydentalnej, wskaźnika progresji krótkowzroczności, długości osiowej gałki ocznej lub ekwiwalentu sferycznego. Badania zostały wykluczone, jeśli były przeglądami lub opisami przypadków, nie badały wyników związanych z krótkowzrocznością lub nie badały czynników ryzyka krótkowzroczności. Badania poddano kategoryzacji w następujący sposób: badania kategorii pierwszej dotyczyły jedynie korzystania z urządzeń elektronicznych do bliży; badania kategorii drugiej dotyczyły korzystania z urządzeń elektronicznych do bliży w połączeniu z komputerem; a badania kategorii trzeciej dotyczyły użycia elektronicznych urządzeń do bliży z innymi zadaniami związanymi z widzeniem z bliska, które nie były oparte na ekranie. Autorzy przeprowadzili metaanalizę związku między czasem spędzanym przed ekranem a często występującą lub incydentalną krótkowzrocznością dla samych artykułów pierwszej kategorii oraz dla artykułów pierwszej i drugiej kategorii łącznie.    

Wyniki

Zidentyfikowano 3325 artykułów, z których 33 włączono do przeglądu systematycznego, a 11 do metaanalizy. W 4 (40%) z 10 artykułów kategorii 1, 8 (80%) z 10 artykułów kategorii 2 i we wszystkich 13 artykułach kategorii 3 wykorzystano obiektywne pomiary do identyfikacji krótkowzroczności (refrakcji), podczas gdy w pozostałych badaniach wykorzystano kwestionariusze do identyfikacji krótkowzroczności. We wszystkich badaniach ekspozycję na ekran mierzono za pomocą kwestionariuszy, przy czym w jednym z nich mierzono również zużycie danych sieciowych zarejestrowanych przez urządzenie. Powiązania między widzeniem ekranowym a powszechną lub incydentalną krótkowzrocznością, zwiększonym ekwiwalentem sferycznym krótkowzroczności i dłuższą długością osiową odnotowano w pięciu (50%) artykułach kategorii pierwszej i sześciu (60%) artykułów kategorii drugiej. Sam czas przed ekranem urządzenia inteligentnego (OR 1,26 [95% CI 1,00–1,60]; I2=77%) lub w połączeniu z korzystaniem z komputera (1,77 [1,28–2,45]; I2= 87%) było istotnie związane z krótkowzrocznością. Najczęstszym źródłem ryzyka błędu było to, że wszystkie 33 badania nie obejmowały wiarygodnych pomiarów czasu przed ekranem, siedem (21%) nie mierzyło obiektywnie krótkowzroczności, a dziewięć (27%) nie identyfikowało ani nie korygowało czynników współistniejących mogących mieć wpływ na wystąpienie krótkowzroczności. Duża heterogeniczność badań włączonych do metaanalizy wynikała ze zmienności liczebności próby (zakres 155–19934 uczestników), średniego wieku uczestników (3–16 lat) oraz standardowego błędu szacowanego prawdopodobieństwa krótkowzroczności powszechnej lub incydentalnej (0,02–2,21).

Podsumowanie

Ten systematyczny przegląd i metaanaliza pokazują, że istnieje niewystarczająca liczba badań oraz że badania przedstawiają niejednoznaczne wyniki na temat związku między ekspozycją na smartfony i tablety a krótkowzrocznością. Wyniki metaanalizy sugerują, że czas spędzany przed ekranem urządzenia elektronicznego do bliży, sam lub w połączeniu z czasem przed ekranem komputera, może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem krótkowzroczności. Ponieważ dzieci w coraz młodszym wieku używają urządzenia cyfrowe do bliży, a czas spędzany przed ekranem wydłuża się, istnieje pilna potrzeba zbadania przez naukowców wpływu tych urządzeń na zdrowie oczu w różnych populacjach oraz zastosowania obiektywnych pomiarów oraz jasnych i znormalizowanych kategorii urządzeń ekspozycji, aby lepiej zrozumieć rolę, jaką może odgrywać w eskalacji epidemii krótkowzroczności. Lepsze zrozumienie związku między ekranem cyfrowym i krótkowzrocznością będzie ważne dla rodziców, edukacji, wytycznych praktyki klinicznej i polityki zdrowia publicznego.

Streszczenie naukowe opracował:

Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań

Piśmiennictwo:

1. Foreman J, Salim AT, Praveen A, Fonseka D, Ting DSW, Guang He M, Bourne RRA, Crowston J, Wong TY, Dirani M. Association between digital smart device use and myopia: a systematic review and meta-analysis. Lancet Digit Health. 2021 Dec;3(12):e806-e818
2. Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, et al. Global prevalence of myopia and high myopia and temporal trends from 2000 through 2050. Ophthalmology 2016; 123: 1036–42.
3. Dirani M, Chan YH, Gazzard G, et al. Prevalence of refractive error in Singaporean Chinese children: the strabismus, amblyopia, and refractive error in young Singaporean Children (STARS) study. Invest Ophthalmol Vis Sci 2010; 51: 1348–55.
4. Morgan IG, French AN, Ashby RS, et al. The epidemics of myopia: aetiology and prevention. Prog Retin Eye Res 2018; 62: 134–49.
5. Chua SY, Sabanayagam C, Cheung YB, et al. Age of onset of myopia predicts risk of high myopia in later childhood in myopic Singapore children. Ophthalmic Physiol Opt 2016; 36: 388–94.
6. Wong TY, Ferreira A, Hughes R, Carter G, Mitchell P. Epidemiology and disease burden of pathologic myopia and myopic choroidal neovascularization: an evidence-based systematic review.
   Am J Ophthalmol 2014; 157: 9–25.
7. Pan CW, Ramamurthy D, Saw SM. Worldwide prevalence and risk factors for myopia. Ophthalmic Physiol Opt 2012; 32: 3–16.
8. Lyu Y, Zhang H, Gong Y, et al. Prevalence of and factors associated with myopia in primary school students in the Chaoyang District of Beijing, China. Jpn J Ophthalmol 2015; 59: 421–29.
9. You QS, Wu LJ, Duan JL, et al. Factors associated with myopia in school children in China: the Beijing childhood eye study. PLoS One 2012; 7:
10. Cuellar JM, Lanman TH. “Text neck”: an epidemic of the modern era of cell phones? Spine J 2017; 17: 901–02.
11. Bababekova Y, Rosenfield M, Hue JE, Huang RR. Font size and viewing distance of handheld smart phone Optom Vis Sci 2011; 88: 795–97.
12. Digital Intelligence Quotient Impact. Cyber risk & youth empowerment in the digital era: 2016 Singapore. 2017. https://www. dqinstitute.org/wp-content/uploads/2017/08/DQ-Report_v12-FA- PREVIEW.pdf (accessed Aug 10, 2020)
13. Terras MM, Ramsay J. Family digital literacy practices and children’s mobile phone Front Psychol 2016; 7: 1957.
14. Celis-Morales CA, Lyall DM, Steell L, et al. Associations of discretionary screen time with mortality, cardiovascular disease and cancer are attenuated by strength, fitness and physical activity: findings from the UK Biobank study. BMC Med 2018; 16:
15. Sampasa-Kanyinga H, Lewis RF. Frequent use of social networking sites is associated with poor psychological functioning among children and adolescents. Cyberpsychol Behav Soc Netw 2015; 18: 380–85.
16. Liu M, Wu L, Yao S. Dose-response association of screen time-based sedentary behaviour in children and adolescents and depression:
    a meta-analysis of observational studies. Br J Sports Med 2016; 50: 1252–58.
17. Park J, Kim J, Kim J, et al. The effects of heavy smartphone use on the cervical angle, pain threshold of neck muscles and depression. Adv Sci Technol Lett 2015; 91: 12–17.
18. Dirani M, Crowston JG, Wong TY. From reading books to increased smart device screen time. Br J Ophthalmol 2019; 103: 1–2.
19. Harrington SC, Stack J, O’Dwyer V. Risk factors associated with myopia in schoolchildren in Ireland. Br J Ophthalmol 2019;103: 1803–09.
20. Hansen MH, Laigaard PP, Olsen EM, et al. Low physical activity and higher use of screen devices are associated with myopia at the age of 16–17 years in the CCC2000 Eye Study. Acta Ophthalmol 2019; 98: 315–21.
21. Liu S, Ye S, Xi W, Zhang X. Electronic devices and myopic refraction among children aged 6–14 years in urban areas of Tianjin, China. Ophthalmic Physiol Opt 2019; 39: 282–93.
22. Terasaki H, Yamashita T, Yoshihara N, Kii Y, Sakamoto T. Association of lifestyle and body structure to ocular axial length in Japanese elementary school children. BMC Ophthalmol 2017; 17:
23. Hagen LA, Gjelle JVB, Arnegard S, Pedersen HR, Gilson SJ,
    Baraas RC. Prevalence and possible factors of myopia in Norwegian adolescents. Sci Rep 2018; 8:
24. Toh SH, Coenen P, Howie EK, et al. A prospective longitudinal study of mobile touch screen device use and musculoskeletal symptoms and visual health in adolescents. Appl Ergon 2020; 85: