Materiał opracowany w ramach projektu pt.: Kampania edukacyjna “Miopia – rozwój wiedzy na temat krótkowzroczności”, współfinansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki
Deficyty i opóźnienia rozwoju dzieci
25% dzieci przed rozpoczęciem nauki w szkole wykazuje deficyty i opóźnienia w rozwoju, dotyczące rozwoju języka, komunikacji, zdolności motorycznych i/lub zdrowia społeczno-emocjonalnego. [1,2] Dlatego wiele dzieci rozpoczyna naukę szkolną będąc nieodpowiednio przygotowane do nauki i osiągnięcia sukcesu w nauce. Deficyty w rozwoju mają tendencję do powiększania się, co powoduje obciążenie systemów edukacji i opieki zdrowotnej w postaci większych wydatków rządowych i publicznych na edukację specjalną. [3,4]
Coraz więcej, coraz młodsze dzieci
Media cyfrowe są coraz częściej wykorzystywane przez dzieci we wczesnych latach rozwoju mózgu. To zwiększone wykorzystanie odzwierciedla zarówno rosnące wykorzystanie mediów ekranowych przez rodziny i społeczeństwo, jak i rosnący marketing kanałów telewizji kablowej, urządzeń cyfrowych i aplikacji wśród małych dzieci, nawet tych z gospodarstw domowych w niekorzystnej sytuacji materialnej lub/ i społecznej.
Tabela 1. Średni czas spędzany przed ekranem przez dzieci w domu dziennie w różnych grupach wiekowych
| Wszyscy | Poniżej 2 r.ż. | 2 – 5 r.ż. | 6-8 r.ż. | |
| TV lub DVD | 01:46 | 00:59 | 02:01 | 01:52 |
| Komputer | 00:25 | 00:09 | 00:20 | 00:42 |
| Gry wideo (konsole) | 00:18 | – | 00:14 | 00:31 |
| Tablet | 00:14 | 00:02 | 00:16 | 00:17 |
| Ręczne gry wideo | 00:11 | 00:01 | 00:10 | 00:18 |
| Smartfon | 00:10 | 00:03 | 00:13 | 00:11 |
| Całkowicie | 03:04 | 01:15 | 03:13 | 03:52 |
Wg badań przeprowadzonych przez Kaiser Family Foundation w 2011 roku 52% dzieci w wieku od 0 do 8 lat miało dostęp do urządzenia mobilnego, a 38% kiedykolwiek z niego korzystało.[5] Odsetek ten wzrósł do 75% dzieci w wieku od 0 do 8 lat mających dostęp do urządzeń mobilnych w 2013 roku. [6] W tamtym czasie większość urządzeń mobilnych wykorzystywana była do grania w gry, korzystania z aplikacji lub oglądania filmów, średnio tylko 15 minut dziennie. Dzieci w wieku poniżej 2 lat głównie oglądały telewizję i filmy na DVD. [6] Od tego czasu badania w USA wykazały, że dzieci w wieku od 0 do 8 lat korzystają średnio 3 godziny dziennie z mediów ekranowych (Tabela 1), głównie oglądając telewizję lub filmy.[7] Inne badanie przeprowadzone w ubogiej miejskiej klinice pediatrycznej w 2015 r. pokazał, że 97% dzieci w wieku od 0 do 4 lat korzystało z urządzenia mobilnego, a 75% posiadało własne urządzenie. [8] Jeszcze bardziej uderzające w tych wynikach są dowody na to, że najmłodsze dzieci, miały prawie powszechną ekspozycję na urządzenia mobilne w okresie niemowlęcym (92% dzieci w wieku 1 roku) oraz że większość małych dzieci korzystała głównie z urządzeń mobilnych w celach rozrywkowych, a nie edukacyjnych.
Obecnie media cyfrowe i ekrany są wszechobecne w życiu dzieci. Około 98% dzieci w Stanach Zjednoczonych w wieku od 0 do 8 lat mieszka w domu z urządzeniem podłączonym do Internetu i spędza przed ekranem średnio ponad 2 godziny dziennie, w tym godzinę dziennie na oglądanie programów wysokiej jakości. Chociaż zidentyfikowano pewne korzyści płynące z wysokiej jakości interaktywnego czasu przed ekranem [9-12], nadmierny czas spędzany przed ekranem wiąże się z wieloma szkodliwymi skutkami fizycznymi, behawioralnymi i poznawczymi. [13-20]
Projekt i metodologia badania
Ocenie poddano 3388 matki i dzieci z badania All Our Families w Kanadzie. Kryteriami włączenia do badania były (1) wiek 18 lat lub więcej, (2) umiejętność porozumiewania się w języku angielskim, (3) wiek ciążowy poniżej 24 tygodni oraz (4) objęcie lokalną opieką prenatalną. [21] Matki były obserwowane w 34-36 tygodniu ciąży oraz gdy ich dziecko miało 4, 12, 24, 36 i 60 miesięcy. Wszystkie procedury zostały zatwierdzone przez odpowiednią komisje bioetyczną, a wszystkie matki przedstawiły pisemną świadomą zgodę. Nie było rekompensaty finansowej za udział w badaniu.
Wyniki
Dzieci w wieku 24, 36 i 60 miesięcy oglądały średnio około 17, 25 i 11 godzin telewizji tygodniowo, co daje odpowiednio około 2,4, 3,6 i 1,6 godziny czasu przed ekranem dziennie. Ilość czasu przed ekranem w tym badaniu jest zgodna z wynikami, które wskazują, że dzieci w Stanach Zjednoczonych oglądają programy średnio przez 2 godziny i 19 minut dziennie.
Rozwój dziecka przebiega szybko w ciągu pierwszych 5 lat życia. W niniejszym badaniu zbadano wyniki rozwojowe w krytycznym okresie wzrostu i dojrzewania, ujawniając, że czas spędzony przed ekranem może wpływać na zdolność dzieci do optymalnego rozwoju. Kiedy małe dzieci obserwują ekrany, mogą tracić ważne okazje do ćwiczenia i doskonalenia umiejętności interpersonalnych, motorycznych i komunikacyjnych. Na przykład, gdy dzieci obserwują ekrany bez elementów interaktywnych lub fizycznych, prowadzą bardziej siedzący tryb życia, a zatem nie ćwiczą umiejętności motorycznych, takich jak chodzenie i bieganie, co z kolei może opóźnić rozwój w tym obszarze. Ekrany mogą również zakłócać interakcje z opiekunami, ograniczając możliwości werbalnej i niewerbalnej relacji społecznej, która jest niezbędna do wspierania optymalnego wzrostu i rozwoju.
Autorzy badania zaobserwowali, że zarówno czas ekranowy, jak i wyniki w rozwojowych testach przesiewowych były związane z różnymi czynnikami, w tym np. dochodem rodziny, depresją matki, długością snu dziecka, oraz płcią żeńską. Podsumowując, odkrycia te sugerują, że wiele czynników może wpływać na skłonność dziecka do nadmiernego spędzania czasu przed ekranem. Możliwe również, że nie wszystkie dzieci są tak samo podatne na niekorzystne wpływy czasu ekranowego. Mogą również istnieć czynniki, które łagodzą negatywny wpływ czasu spędzanego przed ekranem na rozwój dziecka.
Podsumowanie
Niniejsze badanie dostarcza dowodów na związek między czasem spędzonym przed ekranem a słabymi wynikami testów przesiewowych oceniających rozwój bardzo małych dzieci.
Streszczenie naukowe opracował:
Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań
Piśmiennictwo
1. Janus M, Offord DR. Development and psychometric properties of the Early Development Instrument (EDI): a measure of children’s school readiness. Can J Behav Sci. 2007;39(1):1-22.
2. Browne DT, Wade M, Prime H, Jenkins JM. School readiness amongst urban Canadian families: risk profiles and family mediation. J Educ Psychol. 2018;110(1):133-146.
3. Browne DT, Rokeach A, Wiener J, Hoch JS, Meunier JC, Thurston S. Examining the family-level and economic impact of complex child disabilities as a function of child hyperactivity and service integration. J Dev Phys Disabil. 2013;25(2):181-201.
4. Heckman JJ. Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. Science. 2006;312(5782):1900-1902.
5. Rideout V. Zero to eight: children’s media use in America 2011. Common Sense Media. Źródło: https://www.commonsense.org/education/articles/zero-to-eight-childrens-media-use-in-america
6. Zero to eight: children’s media use in America 2011. Common Sense Media. Źródło: https://www.commonsensemedia.org/zero-to-eight-2013-infographic
7. Wartella E, Rideout V, Lauricella A, et al. Parenting in the age of digital technology: a national survey. Report of the Center on Media and Human Development, School of Communication, Northwestern University. 2014.
Źródło: https://contemporaryfamilies.org/wp-content/uploads/2014/04/Wartella.pdf
8. Radesky JS, Christakis DA. Increased screen time: implications for early childhood development and behavior. Pediatr Clin North Am. 2016;63(5):827-839.
9. Kirkorian HL, Choi K, Pempek TA. Toddlers’ word learning from contingent and noncontingent video on touch screens. Child Dev. 2016;87(2):405-413.
10. Staiano AE, Calvert SL. Exergames for physical education courses: physical, social, and cognitive benefits. Child Dev Perspect. 2011;5(2):93-98.
11. Sweetser P, Johnson DM, Ozdowska A, Wyeth P. Active versus passive screen time for young children. Aust J Early Child. 2012;37(4):94-98.
12. Radesky JS, Schumacher J, Zuckerman B. Mobile and interactive media use by young children: the good, the bad, and the unknown. Pediatrics. 2015;135(1):1-3.
13. Hancox RJ, Milne BJ, Poulton R. Association between child and adolescent television viewing and adult health: a longitudinal birth cohort study. Lancet. 2004;364(9430):257-262.
14. Przybylski AK, Weinstein N. Digital screen time limits and young children’s psychological well-being: evidence from a population-based study Child Dev. doi:10.1111/cdev.13007PubMedGoogle Scholar
15. Zimmerman FJ, Christakis DA. Children’s television viewing and cognitive outcomes: a longitudinal analysis of national data. Arch Pediatr Adolesc Med. 2005;159(7):619-625.
16. Christakis DA, Ramirez JSB, Ferguson SM, Ravinder S, Ramirez J-M. How early media exposure may affect cognitive function: a review of results from observations in humans and experiments in mice. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018;115(40):9851-9858.
17. Paavonen EJ, Pennonen M, Roine M, Valkonen S, Lahikainen AR. TV exposure associated with sleep disturbances in 5- to 6-year-old children. J Sleep Res. 2006;15(2):154-161.
18. Zimmerman FJ, Christakis DA, Meltzoff AN. Associations between media viewing and language development in children under age 2 years. J Pediatr. 2007;151(4):364-368.
19. Chonchaiya W, Pruksananonda C. Television viewing associates with delayed language development. Acta Paediatr. 2008;97(7):977-982.
20. Duch H, Fisher EM, Ensari I, et al. Association of screen time use and language development in Hispanic toddlers: a cross-sectional and longitudinal study. Clin Pediatr (Phila). 2013;52(9):857-865.
21. Madigan S, Browne D, Racine N, Mori C, Tough S. Association Between Screen Time and Children’s Performance on a Developmental Screening Test. JAMA Pediatr. 2019;173(3):244–250.