Materiał opracowany w ramach projektu pt.: Kampania edukacyjna “Miopia – rozwój wiedzy na temat krótkowzroczności”, współfinansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki
Co to jest krótkowzroczność?
Krótkowzroczność to wada wzroku polegająca na pogorszeniu ostrości widzenia na dalekie odległości przy zachowanej dobrej ostrości do bliży. Wiąże się z nadmiernym wydłużeniem gałki ocznej, w efekcie czego promienie światła skupiają się przed siatkówką, a nie na niej, a powstający obraz jest nieostry.
Działanie oka można porównać do rzutnika i ekranu, na którym wyświetlany jest obraz. Aby obraz był widziany wyraźnie musimy ustawić rzutnik w odpowiedniej odległość od ekranu. „Ekranem” jest siatkówka, czyli światłoczuła błona znajdująca się w tylnej części oka. „Rzutnik” to rogówka i soczewka – czyli elementy oka, które mają za zadanie skupianie wpadających do oka promieni świetlnych. W przypadku oka miarowego długość gałki ocznej, czyli odległość między soczewką, a siatkówką odpowiada odległości w jakiej skupiają się promienie świetlne – obraz widziany jest ostro. W oku krótkowzrocznym promienie skupiają się przed siatkówką, przez co powstały obraz nie jest wyraźny.
Przyczyną może być albo zbyt długa gałka oczna, albo zbyt silne załamanie promieni świetlnych po przejściu przez rogówkę i soczewkę. By uzyskać wyraźny obraz należy przed okiem dodać soczewkę ujemną, która pozwala przesunąć na siatkówkę punkt, w którym promienie się skupiają. Tradycyjnie jako metodę korekcji stosuje się okulary lub soczewki kontaktowe. Jednak obecnie dostępne są także metody spowolnienia wzrostu krótkowzroczności u dzieci oraz laserowej korekcji wady u osób dorosłych.
Epidemia krótkowzroczności
Krótkowzroczność na świecie obecnie osiąga rozmiary epidemii – dotkniętych jest nią już 1,6 mld ludzi, w tym 900 milionów krótkowzrocznością wysoką (powyżej 6 dioptrii). Szacuje się, że do 2050 roku połowa ludzkości na ziemi będzie miała tę wadę. Pojawia się ona u dzieci, najczęściej w wieku wczesnoszkolnym i może rozwijać się do końca okresu wzrostu, czyli nawet do 25 roku życia.
Skutki krótkowzroczności
Wzrost gałki ocznej, powoduje rozciąganie się siatkówki. Można je porównać do nadmuchiwanego balonika. Jeśli do balonka wdmuchamy za dużo powietrza mocno się on rozciągnie i materiał, z którego jest wykonany staje się cienki i może łatwo pęknąć. Tak samo dzieje się z okiem, jeśli długość gałki ocznej wzrośnie, siatkówka się rozciąga.
Wysoka krótkowzroczność (powyżej -6 dioptrii) staje się przyczyną poważnych chorób oczu takich jak odwarstwienie siatkówki oraz choroby plamki żółtej, jaskra, zaćma.
Powikłania te mogą pojawić się nawet w przypadku niskiej krótkowzroczności (poniżej -3 dioptrii), a ich ryzyko wzrasta z rozwojem tej wady wzroku i najwięcej powikłań występuje u dzieci z krótkowzrocznością powyżej -10 dioptrii. Mogą one prowadzić do znacznego upośledzenia widzenia i niepełnosprawności wzrokowej. Badania naukowe ostatnich lat wykazały, że możliwe jest hamowanie występowania krótkowzroczności oraz jej progresji różnymi metodami.
Przyczyny krótkowzroczności
Ciągle trwają poszukiwania czynników, które wpływają na jej występowanie i rozwój. Wiadomo, że są to zarówno czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Czynniki genetyczne ilustruje fakt, że krótkowzroczność częściej występuje wśród dzieci rodziców krótkowzrocznych, a bliźnięta jednojajowe są częściej równocześnie krótkowzroczne niż dwujajowe. Z drugiej strony zaobserwowano, że ta wada wzroku występuje częściej u dzieci mieszkających w miastach niż na wsi i że częściej u dziewczynek. W ostatnich dwóch dekadach poznano wiele czynników ryzyka, z których większość ma charakter cywilizacyjny. Udowodniono na przykład, że na rozwój tej wady wpływ ma nadmierna aktywność wzrokowa z bliska w młodym wieku. Są to między innymi takie czynności jak czytanie, pisanie, praca przy komputerze, ale i korzystanie z telefonu komórkowego oraz innych urządzeń elektronicznych. W ostatnich latach bardzo podkreśla się, jak na wzrost krótkowzroczności u coraz młodszych dzieci mają czynniki związane z rozwojem cywilizacji, w tym wcześniejsza edukacja oraz coraz większa presja i oczekiwania dorosłych, w tym rodziców i nauczycieli. Ponadto rozwój technologii i powszechna dostępność takich urządzeń jak komputery, tablety, smartfony, coraz częstsze ich stosowanie do nauki, pracy, a także w czasie wolnym, skrócił czas spędzany na świeżym powietrzu. Dzieci spędzają czas poza szkołą grając w gry komputerowe lub korzystając z portali społecznościowych, używają więc oczu do bliskich odległości, co powoduje nadmierny skurcz mięśnia rzęskowego i może inicjować krótkowzroczność.
Autorzy:
prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski, Fundacja Okulistyka 21, Instytut Okulistycznych Badań Naukowych, Katedra Okulistyki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
mgr inż. Aleksandra Lemanik, Fundacja Okulistyka 21